جناب آقای روحانی
مشت محکم بر دهان یاوه گویان و کج اندیشان
جناب آقای روحانی
مشت محکم بر دهان یاوه گویان و کج اندیشان
لرستان مظلوم است چون جوانان آن امنيت شغلي ندارند از بيكاري يا به اعتياد دست ميزنند يا دست به خودكشي ميزنند اينو آمار ميگه من از خودم درنميارم تمام شهرهاي ايران وقتي واردشون ميشي مشخص ميشه كه چقدر فرق ميكنه با شهرهاي استان لرستان از خيابانهاي دوران درشكه كه تاكنون دو متر هم عريض نشده اند از مراكز تفريحي اون بگم از كجاش بگم يك سينما داريم كه بيشتر مواقع هم بسته است من نميگم سينما يا كارخانه برامون بسازند حرف من كه حرف اكثر مردمه اينه كه توجه خاص بشه زيرساختها درست شه سدبراي كشاورزي نيروگاه براي توليد انرژي فرودگاه بين المللي توسعه و مكانيزه شده كشاورزي ايجاد صنايع توليدي ايجاد اشتغال در هر زمينه اي كه استان ظرفيت و امكانات داره آخه تا كي به اين چندر قاز بودجه كه هر ساله ميدن ميشه كاري كرد از مسئولين محترم ميخوام كه يك فكري به حال اين استان بكنند بخصوص از رئيس جمهور كه قرار است تشريف بيارن و كمتر قول و وعده بدهندعمل كنند و مديران واقعا دلسوز وبا جرأت رو بزارند نه مديراني كه جرأت خرج كردن بودجه را ندارند بيشتر از اين سرتون بدرد نميارم يك فيلم دارم براتون مشكلات لرستان بهتر بازگو ميكنه :
استان لرستان، یکی از استانهای غربی ایران است. این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن در سرشماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شدهاست این استان سیزدهمین استان ایران از نظر جمعیت میباشد و یکی از استانهای پرجمعیت ایران به شمار میرود.خرمآباد مرکز استان و بروجرد دومین شهر بزرگ آن است. طبق آمار ۱۳۸۵، خرمآباد بیست و دومین شهر بزرگ ایران و بروجرد بیست و هشتمین شهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشاندهاست. اشترانکوه با ۴۰۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان و پست ترین نقطه آن در جنوبی ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد بر اساس یافتههای باستان شناسی این منطقه یکی ازنخستین سکونتگاههای قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستانشناسی زیادی برخوردار است
نام
۴ جغرافیا
۵.۱ آثار باستانی و تاریخی
۵.۲ گردشگاهها و دیدنیهای طبیعی
۱۰ قوم کاسیت از ابتدا تا ورود آریاییها
گویشهای لُری لرستان
چهار نمونه از رباعیات بابا طاهر
گویشهای لُری
نزدیکترین گویشهای ایرانی به زبان فارسی هستند.زبان لری همانند زبان فارسی نوادهای از زبان پارسی میانه است و واژههای آن همانندی بسیاری با فارسی دارد.. ریشه زبانهای ایرانی لری-بختیار مانند زبان فارسی به پارسی میانه(پهلوی ساسانی) و از طریق پارسی میانه به پارسی باستان(زبان هخامنشیان) برمیگردد[ ویژگیهای زبان لری نشان میدهد که چیرگی زبانهای ایرانی در منطقه کنونی لرستان در تاریخ باستان از سوی ناحیه پارس صورت گرفته و نه از سوی ناحیه مادزبانشناسانی دیگر لری را یک پیوستار زبانی از گویشهای ایرانی جنوب غربی بین گونههای فارسی و کردی دانستهاند،که میان مردم لُر در غرب و جنوب غرب ایران رایج است و خود از سه گویش جدا تشکیل میشود که عبارتند از گویش لرستانی، بختیاری و لری جنوبی (کهگیلویه و ممسنی و بویراحمدی) و در دو سوی پیوستار با انواعی از زبانهای کردی و فارسی شانه به شانهاست.به عبارت دقیق تر این خانواده یک گروه جدا اما مرتبط از چند زیر گروه پیوسته از ایلات و طوایف است، شناخته شدهترین این گروهها عبارتند از فیلی یا لر کوچک و بختیاری، بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی (چهار گروه اخیر لر بزرگ را تشکیل میدهند). فیلی بیشتر به پیشکوه و پشتکوه تقسیم می شود، چند گروه کوچکتر دیگر هم هستند
گمانهای غیر زبانشناسان
در مورد درستی موضوعات ذکرشده در این مقاله اختلافنظر وجود دارد. |
نام گویش لری در کتابهای تاریخی قدیمی نیامدهاست و ظاهرا گویش مردمان این ناحیه گویشی از زبان پهلوی در نظر گرفته شدهاست. پیش از بررسیهای زبانشناسی نوین، برخی نویسندگان بر پایه حدس، گویش لُری را با زبانهای کردی تبار مربوط میدانستند. برای نمونه دهخدا در لغت نامه دهخدا، لر (و یا لور) را نام عشیرتی بزرگ از عشایر کرد میداند:
گروهی از اکراد در کوههای میان اصفهان و خوزستان و این نواحی بدیشان شناخته آید و بلاد لر خوانند و هم لرستان و لور گویند |
یا دکتر پرویز ناتل خانلری گویشهای لری و بختیاری را نزدیک به زبان کردی گمان بردهاست و در این خصوص می نویسد : « در کوهستان بختیاری و قسمتی از مغرب استان فارس ایلهای بختیاری و ممسنی و بویراحمدی به گویشهایی سخن میگویند که با کردی خویشاوندی دارد، اما با هیچیک از شعبههای آن درست یکسان نیست، و میان خود آنها نیز ویژگیها و دگرگونی هایی وجود دارد که هنوز با دقت حدود و فواصل آنها مشخص نشدهاست. اما معمول چنین است که همه گویشهای بختیاری و لری را جزو یک گروه بشمارند
بر پایه گمانی دیگر از میان تمام اقوام آریایی لرها از نظر سازمان زبانی رابطه تنگاتنگی با کرد زبانان و فارس زبانان دارند در حالیکه برخی پژوهشگران بیان داشتهاند که لرها از کردها منشعب می شوند. اما برخی دیگر از پژوهشگران معتقدند که لرها از قدیم الایام گروهی مستقل بودهاند گرچه از دو همسایه فرهنگی خویش تاثیر پذیرفتهاند.[ گرچه لرها از نظر زبانی آشکارا با فارسی مرتبط هستند اما کارشناسان در این باره اختلاف نظر دارند که لری و فارسی از فارسی باستان منشعب شدهاند یا از فارسی میانه ، لری همچنین با کردی مرتبط میباشد این ارتباط در گویشهای شمالی لری بیشتر نمودار است. گویشهای لری یک پیوستار زبانی هستند مابین دو قطب فارسی و کردی
چهارمیلیون نفز عضو «ایل لر» به حساب میآیند که زبان لری را متفاوت از یکدیگر صحبت میکنند. یک الگوی دیگر گویشهای لری را به سه زبان تقسیم میکند که عبارت است از: لرستانی، بختیاری و لری جنوبیگویش لری یکی از گویشهای گروه غربی زبانهای ایرانی به شمار میآید.یک الگوی دیگر گویشهای لری را به ۴ دسته تقسیم کرد است که عبارت است از
گروهی از آریاییها پس از حرکت از خاستگاه شمالی خود سرتاسر نوار غربی را درنوردید تا به دریای پارس رسید. در این کوچ، دستههایی در سرتاسر نوار غربی از شمال تا جنوب در بخشهای گوناگون ایران پراکن ه شدند، از همین روی پیوندهایی میان گویشهای کنونی در استانهای کردستان ، کرمانشاه ، ایلام، لرستان ، چهار محال و بختیاری ، کهگیلویه و بویراحمد و بخش هایی از خوزستان ، اصفهان و فارس دیده میشود. منطقه جغرافیای استفاده از این زبان جنوب غربی خاک ایران امروزی را در بر میگیرد. به گمان پرویز ناتل خانلری، گویشهای لری در برگیرنده گستره وسیعی از واژگان زبان پار میانه و بکارگیری فراوان آنها بصورت زنده در محاورات روزمره میباشد.به طور دقیق تر می توان گویشهای لری را به مناطق جغرافیایی زیر تقسیم کرد
۱ . لرهای بختیاری : استان چهار محال و بختیاری ، قسمت اعظم خوزستان، شرق لرستان و قسمتهایی از استان اصفهان.
۲ . لرهای ثلاثی : بروجرد ، ملایر ، نهاوند ، تویسرکان و بخش هایی از کنگاور و شازند.
۳ . لرهای ممسنی و رستم : نورآباد ممسنی ، شهرستان رستم قسمتهایی از کازرون و استان بوشهر.
۴ . لرهای کهکیلویه و بویراحمدی : استان کهکیلویه و بویراحمد ، دیلم و گناوه در استان بوشهر و قسمتهایی از خوزستان.
۵ . لرهای فیلی : خرمآباد ، دورود ، دوره ،اندیمشک ، پلدختر، دره شهر، دهلران ، لوشان ، وقسمتهایی از شوش و قزوین
گویشوَران لُری
مردمان بخشهایی از لرستان، همدان، ایلام،خوزستان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد، فارس و بوشهر به گویشهای گوناگونی از گویشهای لری صحبت میکنند. گویش بروجردی در شمال لرستاندر مناطق بروجرد و دورود و بخش هایی از استان همدان از جمله ملایر و سربند اراک دیده میشود .گویش سیلاخوری، در روستاهای دشت سیلاخور محدوده بروجرد تا دورود به کار میرود و تفاوت چندانی با لری خرمآبادی ندارد. لری پشتکوهی در ایلام دیده میشود و فیلی در ایلات جنوب و جنوب غرب لرستان کاربرد دارد.لری بویر احمدی نیز در ناحیهٔ استان کهگیلویه و بویراحمد و همچنین لری ممسنی در ممسنی، رستم و بخشهای دیگری در استان فارس و بوشهر وجود دارند.
پدیدههای آب و هوایی
لرستان به دلیل مجاورت با خوزستان هرساله دچار مشکل گرد و غبار شدید میشود و آلودگی هوای آن گاه به ۱۰ برابر حد استاندارد میرسد.علت وجود گرد و غبار در آسمان استان لرستان، بیابانزدایی مناطق شرق مدیترانه صحرای عربستان و ۲۰ درصد آن نیز ناشی از مناطق خشک خوزستان است
استان لرستان سرزمینی زیبا با آب و هوای معتدل و کوهستانی است که بین ۴۶ درجه و۵۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و۲۲ دقیقه عرض شمالی در کوههای زاگرس میانی واقع شدهاست.اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است و پستترین نقطه در جنوبیترین منطقه استان واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۵۰۰ متر است.
لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی است که میتوان آنها را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافتههای پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشیها، کندهکاریهای غارها سفالینه ها و اشیای مفرغی هستند. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، نخستین ساکنان در مناطق مرکزی و غربی لرستان سکونت یافتند. در این استان، بیش از ۲۵۰ غار و پناهگاه صخرهای وجود دارد که نیمی از آنان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاند. از جلمه غارهای مهم میتوان به غارهای منقوش پیش از تاریخ هومیان یک، هومیان دو و میر ملاس کوهدشت و دوشه بخش چگنی خرمآباد، غارهای مسکونی پیش از تاریخ دره خرمآباد مانند غارهای پاسنگر، قمری، کنجی، گرارجنه و یافته و غار باستانی و شگفت انگیز کلماکره پلدختر اشاره کرد
از دورههای هخامنشیان و ساسانیان، پلها و دژهای ویران شده فراوانی به جای ماندهاست. پل دختر پل کشکان، پل شاپوری، پل کلهر ، پل معمولان و نیز قلعه فلک الافلاک از این دستهاند. گورستانها و تپههای تاریخی فراوانی در بیشتر مناطق این استان وجود دارند که هنوز مورد کاوش باستانشناسی قرار نگرفتهاند.فلکالافلاک یا دژ شاپورخواست قلعهای تاریخی در مرکز شهرخرمآباد در استان لرستان است. فلک الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته میشود. قلعه فلک الافلاک بر فراز تپهای مشرف به شهر خرمآباد و در نزدیکی رودخانه خرمآباد قرار گرفته و چشم گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهرخرمآباد است.
مسجدها و امامزادهها نیز از مهمترین آثار به جای مانده از دورههای پس از اسلام در این منطقه هستند که مسجد جامع، مسجد سلطانی بروجرد مسجد جامع خرمآباد، امامزاده پیرشمس الدین بن موسی، امامزاده جعفر بروجرد، شاهزاده احمد پلدختر، شاهزاده محمد کوهدشت، امامزاده ابراهیم نورآباد شاهزاده عبدالله، امامزاده زیدبن علی و امامزادگان ابوالوفا واقع در شهر خرمآباد از قدیمیترین و مهمترین این آثار به شمار میآیند. از جمله مهمترین مساجد استان لرستان می توان به مسجد جامع بروجرد که به مسجد جمعه نیز شناخته میشود اشاره کرد، این مسجدی تاریخی از بناهای معماری سرشناس در شهر بروجرد است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شدهاست. این مسجد زیبا در دل یکی از محلههای تاریخی شهر نام دو دانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.
استان لرستان به دلیل قرارگیری در رشته کوههای زاگرس و وجود منابع فراوان آب داراری موقعیت بسیار خوبی از لحاظ گردشگاهها و دیدنیهای طبیعی است. این استان به دلیل آن که یک استان چهار فصل و دارای آب وهوای متنوعی است و سه ناحیه مشخص آب و هوایی را دارد می توان هر گونه دیدنی طبیعی را در این استان مشاهده نمود. کوهستانهای مرتفع ، آبشارهای متعدد ، دریاچههای طبیعی ، جنگلهای وسیع بلوط و چند دشت وسیع در لرستان نشان می دهد که این استان ظرفیتهای بسیاری برای جذب گردشگردارد. از مهمترین گردشگاهها و دیدنیهای طبیعی لرستان می توان به این مکانها اشاره کرد :
لرستان به دلیل قرار گرفتن در مناطق کوهستانی و همچنین به دلیل برخوردار بودن از منابع آب بسیار و چشمههای فراوان موقعیت بسیار خوبی برای به وجود آمدن آبشارهای طبیعی است. در لرستان حدود ۲۰ آبشار مختلف وجود دارد که هر ساله در فصلهای مختلف علاقه مندان بسیاری را به خود جذب میکنند.
آبشارهای شهرستان الیگودرز
آبشارهای شهرستان پلدختر
آبشارهای شهرستان خرمآباد
آبشارهای شهرستان دلفان
آبشارهای شهرستان دورود
دریاچه گهر در میان رشته کوه اشترانکوه در استان لرستان واقع است. این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه و بین بخش ززو ماهرو شهرستان الیگودرز و بخش مرکزی دورود قرار دارد. این دریاچه که به «نگین اشترانکوه» معروف است یکی از زیباترین دریاچههای طبیعی ایران به شمار میرود و با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریا در میان منطقه حفاظت شده اشترانکوه واقع شدهاست.دسترسی به این دریاچه از طریق شهرهای دورود، الیگودرز و ازنا امکانپذیر است.آسانترين راه برای دسترسی به اين درياچه از مسير شهرستان دورود است.
دریاچه کیو در شمال غرب شهر خرمآباد قرار گرفتهاست. مساحت دریاچه هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است.این دریاچه از ارزشهای توریستی درون شهری برخوردار بوده و همچنین زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است. کیو در گویش لری مردمان خرمآباد به معنی کبود رنگ و آبی است و دلیل استفاده آن آب زلال و عمیق این دریاچهاست که به رنگ آبی و نیلی دیده میشود.
دریاچه تمی یکی از جاذبههای گردشگری الیگودرز است.دریاچه تمی یکی از زیباترین دریاچههای کوهستان لرستان به شمار میرود که در جنوب استان لرستان و شهرستان الیگودرز در منطقهای کوهستانی قرار دارد.تمی در گویش محلی به مکانی صاف و هموار که در جایی بلند قرار گرفته گفته میشود.
ازجمله موارد طبیعی و اکوتوریستی در لرستان وجود چشمه هاوسرابهای متعدد در سطح این استان است.این سرابها وچشمهها شرایط مناسبی را جهت جذب جمعیت توریستی داخل استان و خارج از استان را فراهم مینماید. سراب هنام و سراب کهمان در الشتر، سراب چگنی ، کیو و چشمههای گلستان، ، گرداب سنگی در خرمآباد، سراب جانیزه ، سراب زرشکه ، سراب سفید، سراب زارم، سراب کرتول ، و چشمههای ونایی، دره خونی، هفت چشمه و اسل در بروجرد و اشترینان، سراب غارتمندر و گردکانک ، ماهی چال ، فرسیان ، گایکان، سر دره، رود آب در الیگودرز، سراب چشمه و رودک در دو رود، و چشمه فلفلی در ازنا، اطراف برخی از این چشمهها و سرابها از پوشش گیاهی نادری برخوردار بوده و در طول فصول مساعد شرایط مناسبی را جهت جذب گردشگران فراهم مینماید.
تاريخچه: قوم لُر عمدتاً در لرستان، چهارمحال، ايلام و كهكيلويه و بويراحمد و بخشهايي كوچكتر از اين نژاد در همدان، اصفهان، فارس، استان خوزستان و استان مركزي ساكناند. از يكصد هزار سال پيش، در لرستان انسانهايي ميزيستهاند. آرياييها چهار هزار سال پيش به لرستان آمدند و با ساكنان آن، «كاسيت»ها يا «كاسي»ها، درآميختند. بخشي از اين بوم را نيز عيلاميها در دست داشتند اما اين بخش استقلال سياسي و حكومتي داخلي داشتند. كاسيتها قومي هنرمند بودند كه آلياژ مفرغ كشف آنان بود. دو سده پس از ورود آرياييها به لرستان، كاسيها، بابل را تسخير كردند و حكومتي ششسدهاي در آنجا بنيان نهادند. نام لرستان تا اين زمان كاسي بود. حدود سه هزار سال پيش، آرياييهايي ديگر، مادها و پارسها، بر كاسي غلبه كرده، حكومت خود را در غرب ايران برپاي داشتند. از آن پس سلسلههاي شاهي در ايران شكل گرفتند كه از آنها، ساسانيان توجهي افزونتر به لرستان نشان دادند و بناهايي بسيار از دوران ايشان در اين خطّه باقي است.
عکس زن لر
(توجه کنید عزیزان)
مطلب کامل را ازادامه ببینید
استان لرستان،
برابر با جدیدترین تغییرات در تقسیمات کشوری، استان لرستان ۱۰ شهرستان، ۲۷ بخش و ۸۴ دهستان دارد.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری و نزدیک به ۳۰۰۰ روستا میباشد. شهرستانهای این استان عبارتاند از:
لرستان در ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود که خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. در ابتدای تشکیل، دارای دو شهرستان خرم آباد در غرب و بروجرد در شرق بود. در فاصله کوتاهی، الیگودرز از شهرستان بروجرد جدا و سومین شهرستان استان شد. روند تشکیل شهرستانهای جدید تا اواخرده۱۳۶۰ متوقف شده بود اما در پایان جنگ ایران و عراق، دورود و چالانچولان نیز از بروجرد جدا و چهارمین شهرستان استان لرستان شد. در سالهای بعد، کوهدشت، نورآباد، الشتر و پلدختر از شهرستان خرم آباد و نیز ازنا از شهرستان الیگودرز جدا و تبدیل به شهرستانهای مستقل شدند.جدیدترین شهرستان این استان، شهرستان دوره است که در اواخر سال ۱۳۸۸ از شهرستان خرم آباد جدا و مستقل شد.این شهرستان جدید شامل دو بخش سابق شهرستان خرم آباد یعنی بخش دوره چگنی و بخش ویسسان و نیز یک بخش جدید به نام چم پلک میشود. مرکز این شهرستان، شهر سراب دوره است.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری است. بزرگترین شهرهای لرستان به ترتیب جمعیت عبارتند از: خرمآباد، بروجرد، دورود، کوهدشت و الیگودرز.
تاریخ سکونت در خرم آباد
شهری که امروزه به نام خرمآباد نام برده شدهاست، از نخستین سکونت گاههای مردم ایران به شمار میرود. غارهای مسکونی دره خرمآباد که از آن جمله میتوان به غارهای کنجی ، یافته ، پاسنگر ، گراجنه و اشکفت قمری نام برد که حاوی آثار زندگی انسان غار نشین در دورههای موسترین، بارادوستی و زارزی بودهاست. بنابر تاریخ گذاریهایی از راه آزمایش رادیو کربن در غارکنجی واقع در دره خرم آباد قدمت آثار آن متجاوز از ۴۰ تا ۵۰ هزار سال پیش است.گزارش و نتیجه پژوهش و بررسیهای دکتر فرانک هو استاد دانشگاه رایس آمریکا و همکارش، فلانری و دیگر پژوهشگران همراه ایشان که در سالهای ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ خورشیدی در لرستان انجام گردید و به سال ۱۹۶۷ در آمریکا منتشر شد در بردارنده اطلاعات ارزشمندی از دوره پیش از تاریخ خرم آباد است. فرانک هول در مورد پژوهشهای خود در دره خرم آباد این چنین مینویسد:
بهترین اطلاعات ما راجع به سکونت و نحوه امرار معاش انسانهای اواخر دوره چهارم زمین شناسی مربوط به دره خرم آباد لرستان واقع در جنوب غربی ایران است. دره خرم آباد به درازای ۱۵ و پهنای ۱۰ کیلومتر بین کوههای آهکی که به موازات هم کشیده شدهاند و در ارتفاع ۱۱۷۰ متر از سطح دریا واقع شدهاست. کوههای اطراف آن به صورت یک منبع ذخیره آب در آمدهاند. دره خرم آباد دارای چشمههای آب خنک و تعدادی غار است. به هم فشردگی این دره و وجود غارهای متعددی که به وسیله انسانهای پیش از تاریخ اشغال گردیده، سبب شد که ما این دره را مرکز تحقیقات مربوط به دوره پالئولیتیک میانه دیرینه سنگی قرار دهیم. تا کنون ما ۱۷ محل از اقامتگاههای انسانی دوره دیرینه سنگی را در این دره یافتهایم آنچه مسلم است این است که با تحقیقات بیشتر میتوان محلهای بیشتری پیدا نمود. از این ۱۷ غار، دست کم ۵ غار از آنها مربوط به دوره دیرینه سنگی بوده و شامل تمدن دوره میانه دیرینه سنگی و متجاوز از شش غار دیگر متعلق به دیرینه سنگی فوقانی و شامل تمدن بارادوستی است،دو غار دیگر نیز مربوط به پایان دیرینه سنگی فوقانی و شامل تمدن زارزی بوده شاید شش غار دیگر نیز مربوط به دیرینه سنگی فوقانی باشند.آثار خرم آباد حاکی از سکونت دامنه دار و مداومی در زاگرس هستند. |
فرانک هول ۱۳ مورد تاریخ یابی به وسیله رادیوکربن از آثار دیرینه سنگی در دره خرم آباد انجام دادهاست که دو مورد مربوط به دوره موستری و ۱۱ مورد مربوط به مرحله، بارادوستی بوده، ۲ مورد نمونه موستری از لایه زیرین غارکنجی به دست آمده و تاریخ آن متجاوز از ۴۰ هزارسال است و نمونه بارادوستی به دست آمده از غاریافته بین ۲۱ هزار تا ۴۰ هزار سال پیش تاریخ گذاری شدهاند. فرانک هول به علت فراوانی محلهای دوره دیرینه سنگی در دره خرم آباد به یک دسته بندی موقتی از محلهای مسکونی به شرح زیر دست یافتهاست :
وی در ادامه پژوهشهای خود در دره خرم آباد به محل اردوگاههای شبانی که مربوط به ۶۰۰۰ تا ۵۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بودهاست، دست یافته و نتیجه گرفتهاست که بین ۴۵ هزار تا ۳۸ هزار سال پیش از این مردمانی غار نشین در این دره سکونت داشتهاند که گاهی برای شکار غذایی اصلی خود کوچ میکردهاند.دیگر آثاری که از هزارهای پیش از میلاد مسیح در این سرزمین به جای ماندهاست حکایت از زیست اقوام و تأثیر مردمان و فرهنگ آن بر فرهنگ ایران باستان دارند. پیشرفت آنان به ویژه کاسیها قدیمیترین ساکنان و حکام آریایی این دیار که ۵۷۶ سال بر بابل حکومت کردند . باعث تعجب جهانیان شدهاست، و به همین دلیل لرستان را مهد تمدن مفرغ نامیدهاند.اما در تاریخ نام عیلامیان به عنوان نخستین دولت که به طور منظم بر لرستان حکومت کردهاند ثبت شدهاست
به نظر بسیاری از محققان شهر خرمآباد فعلی زمانی شهر مهم عیلامی یعنی خایدالو برجای آن قرار داشتهاست.همچنین بسیاری از محققان بر این عقیده هستند که شهر قدیمی شاپورخواست در دوره ساسانی و قرن نخست هجری که دارای اهمیت بسیاری بوده در مکان شهر قدیمی خایدالو و مکان فعلی شهر خرمآباد قرار داشتهاست. هنوز بقایایی از دیوارهای بزرگ و پهن که از سنگ و ملاط به سبک دوره ساسانی از مکان کنونی شهر تا روستای تیربازار وجود داشتهاست دیده میشود. در اواخر قرن ششم خاندان اتابکان لر کوچک شهر خرمآباد را به عنوان مرکز حکومت خود انتخاب کرده و آن را توسعه دادند.احتمالا در اثر حمله مغول بخش عمدهای از شهر ویران شدهاست.
حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری قمری مینویسد:
خرم آباد شهری نیک بوده، |
این نخستین بار است که از خرم آباد به این شکل در تاریخ یاد شدهاست. در اواخر دوره صفوی خرم آباد مرکز حکومتی والی لرستان فیلی بوده و به نوشته تاریخ حزین از آبادانی برخوردار بوده ، ولی متاسفانه بر اثر هجوم سپاه عثمانی بار دیگر ویران شدهاست.در دوران قاجارخرم آباد نسبتاً توسعه پیدا کرد و قلعه گلستان ارم (فلک الافلاک) از آثار معروف خرم آباد به دستور محمد حسین میرزای دولتشاه مرمت شد.بارون دوبد یکی از ماموران روسیه تزاری که در سال ۱۸۴۵ میلادی از خرم آباد دیدار کرده ، شهر را دارای ۴ مسجد، ۸ گرمابه و ۱ محله یهودی نشین توصیف کردهاست
شاپورخواست به عقیده بسیاری از مورخین و محققین نام باستانی شهر خرمآباد کنونی بودهاست. بسیاری از محققان بر این عقیده هستند که شهر قدیمی شاپورخواست که به دستور شاپور اول در دوره ساسانی و قرن نخست هجری بنا شدهاست در مکان فعلی شهر خرمآباد قرار داشتهاست.در کتب مورخین و جغرافیا نگاران دوره اسلامی اطلاعات ارزندهای در رابطه با شهرهای لرستان نوشته شدهاست که در شناسایی موقعیت آنها کمک میکند . براساس این متون شاپورخواست یکی از شهرهای مهم این منطقه محسوب شده که در طول این دوران از عمران و آبادانی برخوردار بودهاست.در لرستان آثار و مناطقی منسوب به شاپور ساسانی وجود دارد که از آن جمله میتوان از شهر شاپورخواست ، دژ شاپورخواست ،پل شاپوری ، پل شاپوری کاکارضا و شاهپورآباد در شهرستان الیگودرز نام برد.
شهرداری خرمآباد در زمستان ۱۳۰۲ و همزمان با ورود نیروهای نظامی به شهر و شکست حصر عشایر تشکیل شد و نخستین انجمن شهر نیز در سال ۱۳۰۶ متشکل از ۷ نفر تشکیل شد که رئیس این هیئت هفت نفره سرگرد ناصرقلیخان صدریاصفهانی بود. سه عضو دیگر از محله پشت بازار در این انجمن حضور داشتند که اسامی آنها عبارت است از سرگرد سیفالله پارسا، سیدحسین قاسمی و محمدعلی رسولی و سه عضو دیگر از محله دربدلاکان نیز در این انجمن حضور داشتند ، صادق جوادی، علیاصغر ناصریان و سیدعیسی محمدیان ، این هیئت هفت نفره وظیفه مدیریت شهر را به عهده داشت
آثار تاریخی
قلعه باستانی فلک الافلاک که تاریخ ساخت آن به زمان ساسانیان بر میگردد از زمان قاجار به بعد به این نام خوانده میشود. فلک الافلاک بر فراز تپهای دربلندترین نقطه شهر خرم آباد واقع شدهاست.نام قدیم آن دژ شاپورخواست بوده وبنای آن به دورهٔ ساسانیان میرسد این قلعه اکنون دارای ۶ برج است ولی درگذشته دارای ۱۲ برج بوده و به همین سبب به دوازده برجی نیزمعروف است.درقسمت شمالی زیر قلعه چشمهای بنام گلستان جاری است ولی آب موردنیاز خود قلعه ازچاهی به عمق ۴۰ متر که درمیان قلعه وجود دارد تامین میشود.قلعه فلک الافلاک بر شهر خرم آباد کاملاً مشرف است و مساحت آن درحدود ۵۳۰۰ متر مربع است.فضای داخل آن به چهار تالار نسبتا بزرگ حول دوحیاط وتعدادی تالار واتاق تقسیم شدهاست.این بنا در عهد فتحعلیشاه قاجار مرمت گردیده و برج مرتفعی بدان افزوده شده و از آن پس فلک الافلاک خوانده شدهاست.
این مناره در جنوب شهر ، در کنار منطقه مسکونی موسوم به قاضی آباد واقع شدهاست . مناره آجری دارای 99 پله به صورت مدور است که تا بالای مناره ادامه دارند . در بعضی کتب ، موارد استفاده مناره را هدایت کاروانها و نگهبانی ذکر کردهاند .
این سنگ نبشته که خط کوفی بر روی آن حک شدهاست در قسمت جنوبی شهر خرم آباد قرار دارد این سنگ بصورت یک مربع تراشیده است و در روی آن راجع به سند مالکیت چرای دامهای موجود در آن زمان حک شدهاست. این سنگ نبشته به گونهای ساخته شدهاست که چهار گوشه آن به سوی آثار باستانی پل شکسته ، مناره آجری ، فلک الافلاک و حوض موسی نشانه رفتهاست.این سنگ ریشه در کوه دارد و در چند سال اخیر به علت توسعه بلوار شریعتی خرمآباد برش داده و جابجا شدهاست.
پل شکسته به یادگار مانده ازدوران ساسانیان است. این پل هم اکنون ویرانهای بیش نیست که درجنوب غربی خرم آباد قراردارد ودرگذشته قسمتهای غربی لرستان را به خرم آباد وازآنجا به خوزستان متصل میکردهاست این پل در زمان خود از شاه کارهای معماری به حساب میآمده ودارای ۲۸ طاق یا دهانه بودهاست اما امروز تنها ۶ طاق آن به جای ماندهاست.پل شاپوری در راستای غربی -شرقی باارتفاع ۱۶ متر ساخته شدهاست ودردهانه پرطاق موج شکنهایی لوزی شکل برای کاهش تخریب سیل تعبیه شدهاست.
گرداب سنگی بنایی مدور متشکل از یک دیواره عظیم سنگی که بصورت مدور دور تا دو چشمهای فصلی احداث گردیدهاست. قطر این بنا ۱۸ متر با محیط ۲۵۶ متر مربع با پنهای ۳ متر و بلندی آن تا کف چشمه ۱۸ متر است. این بنا دارای دریچهای به ابعاد ۹۰×۱۶۰ برای هدایت آب آشامیدنی و توزیع آن در سطح شهر شاپورخواست، مشروب نمودن اراضی و بهره برداری از آسیابهای آبی بودهاست. مواد و مصالح آن از سنگهای لاشه همراه ملات ساروج ، آهک و گچ میباشد که در ساختمان پل شاپوری وخرابههای شهر شاپورخواست نیز مشاهده شدهاست.
مشاهیر
باباطاهر شاعر ایرانی به اعتقاد مردم لرستان ، لر و از اهالی خرمآباد بودهاست. باباطاهر را در گویش لری بّاوطاهِر تلفظ میکنند.در آثار و دوبیتیهای این شاعر ایرانی از برخی کلمات و اصطلاحات لری استفاده شدهاست و این دلیلی است که مردم لرستان این شاعر را اهل استان خود میدانند شجاع الدین خورشید سر سلسله اتابکان لر کوچک که طولانیترین حکومت لرستان را از سال ۵۷۰ الی ۱۰۰۶ هجری قمری در دست داشت و فردی عادل و دادگر بود و هنوز هم مقبره وی مورد احترام اهالی لرستان است. گفته میشود کریم خان زند و لطفعلی خان زند از شاهان دوره زندیه نیز از طوایف لر بودهاند
باباطاهر شاعر ایرانی به اعتقاد مردم لرستان ، لر و از اهالی خرمآباد بودهاست. باباطاهر را در گویش لری بّاوطاهِر تلفظ میکنند.در آثار و دوبیتیهای این شاعر ایرانی از برخی کلمات و اصطلاحات لری استفاده شدهاست و این دلیلی است که مردم لرستان این شاعر را اهل استان خود میدانند
میرنوروز، ملاپریشان، ملا منوچهر چهرههای شعر سنتی لرستان هستند.از شاعران معاصرلرستانی مهرداد اوستا، نصرت الله مسعودی، علی رضا کرمی، ساسان وا لی زاده و عبدالرضا شهبازی نسرین جافری دارای آثار تاثیر گذاری در مطبوعات و کتابهای شعر میباشند.
شهید محمد بروجردی یکی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جنگ ایران و عراق بود که در تاریخ ۱ خرداد ۱۳۶۲ در استان کردستان کشته شد. محمد بروجردی در طول جنگ خلاقیت و نبوغ بسیاری از خود نشان داد و در بازگرداندن کنترل کردستان به دست نیروهای ایرانی نقش کلیدی داشت. از این رو، از وی با عنوان مسیح کردستان نیز یاد میشود.شهید مهدی زین الدین نیز از سرداران مشهور جنگ هشت ساله ایران و عراق و مدت طولانی در لرستان ساکن بود.
از نویسندگان و هنرمندان لرستان میتوان به عبدالحسین زرین کوب، سید جعفر شهیدی، اسفندیار غضنفری، سید فرید قاسمی، امان اللهی بهاروند، علی دریکوند نویسنده داستانهایی به زبان انگلیسی چون گانگادین و نورافکن، علی اکبر شکارچی موسیقی دان، محمد مرادی معروف به شاه میرزا ملقب به مروارید اقیانوس، نوازنده سرنا وهنرمندان سینما وتئاتر مانند وحید موساییان ، مسعود رایگان ، نصرت الله مسعودی ، کورش نریمانی ، عبدالرضا فریدزاده و حسین شیدایی غلام حسین لطفی و فاطمه گودرزی اشاره کرد.
روحانیون بنام لرستان در دهههای اخیر: